Wikipedia ဖောင်ဒေးရှင်းကို ယုံကြည်မှုအပေါ်တွင် တည်ဆောက်ထားသည်။

(SeaPRwire) –   Wikipedia စတင်မထုတ်ဝေခင် တစ်လမပြည့်ခင်မှာ ကျွန်တော့်ရဲ့သမီး ကီရာကို မွေးဖွားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအဖြစ်အပျက်နှစ်ခုက ဆက်စပ်နေပါတယ်။ ကီရာမွေးဖွားချိန်မှာ အဆုတ်ထဲကို ပိုးဝင်နေတဲ့ ရေမြွှာရည်တွေ ရှူမိသွားတဲ့အတွက် အတော်လေးနေမကောင်းဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ မွေးကင်းစကလေးငယ်တွေကို အူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါကူးစက်ခြင်းရဲ့ပုံမှန်ကုသမှုက ကလေးငယ်တွေကို အခြေခံအကူအညီပေးပြီး အသက်ရှင်ဖို့ မျှော်လင့်နေခြင်းပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်တို့နေထိုင်တဲ့ San Diego မှာ ဆရာဝန်တစ်ယောက်က ကလေးငယ်ရဲ့အသက်ရှူမှုကို ရပ်တန့်စေပြီး သွေးကို စက်ထဲကိုပို့ပြီး အောက်ဆီဂျင်ထည့်သွင်းခြင်း၊ အဆုတ်ထဲကို ပရိုတင်းအခြေခံထားတဲ့အရည်အသစ်နဲ့ လေးကြိမ်ဖြည့်ပြီးနောက် သွေးကို သူမရဲ့ သေးငယ်တဲ့၊ နူးညံ့တဲ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲကို ပြန်လည်ပို့ဆောင်ပေးတဲ့ ကုသနည်းအသစ်တစ်ခုကို တီထွင်ခဲ့ပါတယ်။ ကီရာရဲ့အမေနဲ့ ကျွန်တော်က ကျွန်တော်တို့ရဲ့သမီးအတွက် အဲဒီကုသနည်းကို လိုချင်သလားလို့ မေးမြန်းခံခဲ့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်တို့က ချက်ချင်းဆုံးဖြတ်ရပါမယ်။

ကျွန်တော်တို့က အဲဒီအကြောင်း ဘာမှမသိခဲ့ပါဘူး။ အူလမ်းကြောင်းဆိုတာဘာလဲ။ အူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါကူးစက်ခြင်းဆိုတာ ဘယ်လောက်အန္တရာယ်များသလဲ။ ဆရာဝန်တွေက ရှင်းပြဖို့ အတတ်နိုင်ဆုံးကြိုးစားပေမယ့် ကျွန်တော့်ဘဝမှာ အရေးအကြီးဆုံးဆုံးဖြတ်ချက်ကို သတင်းအချက်အလက်ပိုမိုမရရှိဘဲနဲ့ မလုပ်နိုင်ပါဘူး။ ကျွန်တော် အင်တာနက်ကို ပြေးပြီးရှာဖွေခဲ့ပေမယ့် သတင်းအချက်အလက်အစအနတွေကိုသာ တွေ့ခဲ့ပါတယ်။ အချို့က ကျပန်းလူစိမ်းတွေရဲ့ ပို့စ်တွေကနေ ရခဲ့တာပါ။ အဲဒီသတင်းအချက်အလက်တွေက ယုံကြည်စိတ်ချရသလားဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်ဖို့ ကျွန်တော့်မှာ နည်းလမ်းမရှိပါဘူး။ ကျန်တဲ့သတင်းအချက်အလက်တွေကတော့ သိပ္ပံစာတမ်းတွေထဲမှာ ရှိပါတယ်။ အဲဒါက ပိုပြီးစိတ်ချရသလို ခံစားရပေမယ့် ကျွန်တော်က အဲဒါကိုမြန်မြန်ဖတ်ပြီး နားလည်နိုင်လောက်တဲ့ အရည်အချင်းမရှိပါဘူး။ ဒီအစွန်းနှစ်ဖက်ကြားမှာ ဘာမှမရှိပါဘူး။ အဲဒါက အရမ်းကိုနာကျင်စေပါတယ်။ ကျွန်တော်လိုအပ်တဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေက အဲဒီမှာ ရှိကောင်းရှိနိုင်ပေမယ့် အဲဒါကိုရှာဖွေဖို့ဆိုတာက ဗုံးကြဲခံရပြီးတဲ့စာကြည့်တိုက်က အပျက်အစီးတွေကို စစ်ထုတ်ရှာဖွေနေရသလိုပါပဲ။ ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့က ဆုံးဖြတ်ချက်ချရပါမယ်။

လုံးဝအမှောင်ထဲမှာရှိနေတယ်လို့ ခံစားနေရပေမယ့် ကီရာရဲ့အမေနဲ့ ကျွန်တော်က ခွင့်ပြုချက်ပေးခဲ့ပါတယ်။

အဲဒါက အလုပ်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ကီရာအသက်ရှင်ကျန်ရစ်ပြီး ကြီးပွားတိုးတက်ခဲ့ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့က ကံကောင်းခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်တုန်းက ကျွန်တော်က Wikipedia ရဲ့ ရှေ့ပြေးဖြစ်တဲ့ Nupedia ကို လည်ပတ်ဖို့အတွက် ရုန်းကန်နေရတုန်းပါပဲ။ Wikipedia နဲ့ အတူတူပဲ Nupedia ကလည်း အွန်လိုင်းစွယ်စုံကျမ်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး စေတနာ့ဝန်ထမ်းတွေကို အားကိုးထားပေမယ့် အဲဒီမှာတင် တူညီမှုတွေက ကုန်ဆုံးသွားပါတယ်။ အဲဒီစွယ်စုံကျမ်းက စေတနာ့ဝန်ထမ်းတွေကို ကိုယ်ရေးရာဇဝင်တင်ပြဖို့နဲ့ ခုနစ်ဆင့်ရှိတဲ့ တင်သွင်းတဲ့လုပ်ငန်းစဉ်ကို လိုက်နာဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ မြန်မြန်ဆန်ဆန်ပဲ အဲဒါက ဘယ်တော့မှ ကောင်းကောင်းအကောင်အထည်ပေါ်လာမှာမဟုတ်ဘူးလို့ ကျွန်တော်ခံစားမိပါတယ်။ ပြီးတော့ ကီရာမွေးဖွားခဲ့တဲ့ ဆိုးရွားတဲ့အခြေအနေက ကျွန်တော့်ကို လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒီစီမံကိန်းက အနှစ်သာရမရှိတဲ့နည်းလမ်းတစ်ခုအနေနဲ့ စိတ်ကူးကောင်းတစ်ခုမဟုတ်ပါဘူး။ အင်တာနက်ကို မသိနိုင်တဲ့ ယုံကြည်စိတ်ချရမှုရှိတဲ့ ကျပန်းလူတွေနဲ့ ရေးသားခွင့်မပြုနိုင်သလို ပညာရှင်တွေနားမလည်နိုင်တဲ့ သိပ္ပံစာတမ်းတွေနဲ့လည်း ရေးသားခွင့်မပြုနိုင်ပါဘူး။ လူတိုင်းဖတ်ရှုနားလည်နိုင်တဲ့ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ အွန်လိုင်းစွယ်စုံကျမ်းတစ်ခုရှိရပါမယ်။ ကီရာနဲ့အတူ အိမ်ကိုကားမောင်းပြီး ပြန်လာပြီးနောက်မှာ ကျွန်တော်က Nupedia ကို ဖျက်သိမ်းပြီး Wikipedia ကို စတင်ထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်။

ပြီးတော့ သိလား။ စိတ်ပူနေတဲ့မိဘတွေဟာ ဒီနေ့မှာ အလားတူအတွေ့အကြုံမျိုးကို ဘယ်တော့မှ ကြုံတွေ့ရတော့မှာမဟုတ်ပါဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ Wikipedia မှာ , , , , နဲ့ တခြားဆေးဘက်ဆိုင်ရာကိစ္စအများအပြားအပေါ်မှာ ကောင်းမွန်တဲ့ ဆောင်းပါးတွေရှိလို့ပါ။ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ အင်တာနက်လိုင်းရှိတဲ့ ကမ္ဘာပေါ်ကဘယ်သူမဆို အဲဒီသတင်းအချက်အလက်အားလုံးကို အခမဲ့၊ ချက်ချင်း၊ ဘယ်နေရာမှာမဆို ရယူနိုင်ပါတယ်။

Wikipedia က ကျန်းမာရေးကိစ္စတွေ ဒါမှမဟုတ် တခြားဘာမဆိုအပေါ်မှာ နောက်ဆုံးအဆုံးအဖြတ်ပေးနိုင်တဲ့အရာမဟုတ်ဘူးဆိုတာ သေချာပါတယ်။ လူသားဖန်တီးမှုတိုင်းလိုပဲ Wikipedia မှာလည်း အားနည်းချက်တွေနဲ့ ကျရှုံးမှုတွေရှိပါတယ်။ အဲဒီအားနည်းချက်တွေနဲ့ ကျရှုံးမှုတွေကို ရှာဖွေနေပြီး ပိုကောင်းအောင်အဆုံးမဲ့ကြိုးစားနေတဲ့ ဝန်ထမ်းနီးပါးထက် ဘယ်သူကမှ ပိုပြီးသိမှာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ရိုးရှင်းတဲ့အချက်အလက်တွေအတွက်—” Tom Cruise က အသက်ဘယ်လောက်လဲ” —Wikipedia က ထူးချွန်ပါတယ်။ ပိုခက်ခဲတဲ့အကြောင်းအရာတွေမှာ စတင်မှတ်သားစရာအနေနဲ့၊ သင်ရဲ့အနေအထားကိုသိရှိနိုင်ဖို့၊ ကောင်းမွန်တဲ့အရင်းအမြစ်တွေကိုရှာဖွေပြီး စူးစမ်းလေ့လာဖို့စတင်ဖို့ Wikipedia က အရေးမပါတဲ့အရာကနေ အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့အရာအထိ နေရောင်အောက်မှာရှိတဲ့ ဘယ်အကြောင်းအရာကိုမဆို အံ့သြစရာကောင်းပါတယ်။ 

နှစ်နှစ်ကျော်အတွင်းမှာ Wikipedia က ဘယ်တော့မှဖြစ်မလာနိုင်တဲ့ ရယ်စရာကောင်းတဲ့စိတ်ကူးတစ်ခုကနေ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ သတင်းအချက်အလက်အရင်းအမြစ်တစ်ခုအထိ ကြီးထွားလာခဲ့ပါတယ်။

Wikipedia က ကမ္ဘာ့သမိုင်းမှာ အကြီးဆုံးဗဟုသုတစုစည်းမှုမဖြစ်ခင်၊ Wikipedia က အကြီးဆုံးစွယ်စုံကျမ်းမဖြစ်ခင်မှာ သူ့ရဲ့အကြီးမားဆုံးစိန်ခေါ်မှုကို ကျော်လွှားနိုင်ခဲ့ရပါတယ်: Wikipedia က အင်တာနက်ပေါ်က လူစိမ်းတွေကို စကားပြောဆိုပြီး တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ အဲဒါကိုလုပ်နိုင်ဖို့ အဲဒီလူစိမ်းတွေက တစ်ယောက်ကိုတစ်ယောက် ယုံကြည်ဖို့လိုပါတယ်။ သူတို့က တခြားသူတွေက သူတို့ကို မယဉ်ကျေးတာမျိုး ဒါမှမဟုတ် စော်ကားတာမျိုးမလုပ်ဘူးဆိုတာကို ယုံကြည်ဖို့လိုပါတယ်။ သူတို့က တခြားသူတွေက သူတို့ရဲ့ပါဝင်ကူညီမှုတွေကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားတာမျိုး ဒါမှမဟုတ် ရှင်းပြချက်မရှိဘဲ ပြောင်းလဲတာ ဒါမှမဟုတ် ဖျက်ပစ်တာမျိုး မလုပ်ဘူးဆိုတာကို ယုံကြည်ဖို့လိုပါတယ်။ သူတို့က တခြားသူတွေက သူတို့ပြောတာကို စိတ်ရင်းမှန်နဲ့နားထောင်ပြီး အမှန်တကယ်စဉ်းစားပေးမယ်ဆိုတာကို ယုံကြည်ဖို့လိုပါတယ်။ သူတို့က တခြားသူတွေက သူတို့နဲ့သဘောမတူဘူးဆိုရင်တောင် သူတို့ရဲ့အမြင်တွေကို လက်မခံဘူးဆိုရင်တောင် အနည်းဆုံးတော့ တရားမျှတစွာဆက်ဆံခံရမယ်ဆိုတာကို ယုံကြည်ဖို့လိုပါတယ်။ အဲဒီစေတနာ့ဝန်ထမ်းတွေကြားမှာ ယုံကြည်မှုရှိမှ—အတွင်းပိုင်းယုံကြည်မှုရှိမှ—Wikipedia က အကောင်အထည်ပေါ်လာနိုင်မှာပါ။

ထူးချွန်တဲ့ အသုံးဝင်မှုရဲ့ အမှတ်အသား—လျှပ်စစ်ဓာတ်အား၊ သောက်သုံးရေ၊ ရေပိုက်နဲ့ မိလ္လာစနစ်—က လူတွေက အဲဒါကို အမြဲတမ်းသုံးနေပေမယ့် အဲဒီအကြောင်းကို မစဉ်းစားမိဘူးဆိုတာပါပဲ။ ဒီနေ့ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကို သုံးခဲ့သလား။ သုံးခဲ့တာပေါ့။ ဒါပေမယ့် သင်က လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကို သေချာပေါက်ရနိုင်တဲ့နိုင်ငံမှာ နေထိုင်တယ်ဆိုရင် “ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားက အလုပ်ဖြစ်ပါ့မလားလို့” သင်မတွေးခဲ့ပါဘူး။ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားအကြောင်းကို သင်လုံးဝမတွေးခဲ့ပါဘူး။ အလင်းအကြောင်းကို တွေးခဲ့လို့ မီးခလုတ်ကို ဖွင့်လိုက်ပါတယ်။ သင်က မီးခလုတ်ကိုဖွင့်ပြီး ဘာမှမဖြစ်တဲ့ အလွန်ရှားပါးတဲ့အချိန်တွေမှာပဲ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားက သင်ရဲ့စိတ်ထဲကို ဝင်လာပါတယ်။ 

သင်မှီခိုနေတဲ့အရာတစ်ခုအကြောင်းကို မစဉ်းစားမိတာက ယုံကြည်မှုရဲ့ နောက်ဆုံးပုံစံပါပဲ။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာ Wikipedia က ကြီးမားတဲ့လူအများအပြားနဲ့ အဲဒီယုံကြည်မှုအဆင့်ကို ရရှိခဲ့ပြီး တစ်စက္ကန့်မှာ စာမျက်နှာကြည့်ရှုမှု ၁၀,၀၀၀ နီးပါးရရှိပါတယ်။ ပြီးတော့ အဲဒါက ကျွန်တော့်ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်အိပ်မက်ပြည့်ဝသွားခြင်းဖြစ်တယ်လို့ ပြောရပါမယ်။

This essay is adapted from , in agreement with Crown Currency, an imprint of The Crown Publishing Group, a division of Penguin Random House LLC.

“ `