ဆိုမာလီယာ ဘာကြောင့် လမ်းဆုံလမ်းခွသို့ ရောက်နေသနည်း

(SeaPRwire) –   ဆိုမာလီယာတွင် တင်းမာမှုများ တစ်ဖန်ပြန်လည် မြင့်တက်လာပြန်သည်။ အရှေ့အာဖရိကနိုင်ငံသည် ၁၉၉၁ ခုနှစ်တွင် စစ်အာဏာရှင်စနစ်ကို ဆန့်ကျင်သော ပုန်ကန်မှုများ ဖြစ်ပွားပြီးနောက် ဗဟိုအစိုးရပြိုလဲသွားခဲ့ချိန်မှစ၍ ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများတွင် နစ်မွန်းနေခဲ့သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ ဆိုမာလီယာ၏ ဆက်ခံလာသော အမျိုးသားအစိုးရများသည် နိုင်ငံတော်၏ စွမ်းဆောင်ရည်ကို တည်ဆောက်ရန်၊ ဒီမိုကရေစီကို ခိုင်မာအောင် လုပ်ဆောင်ရန်နှင့် ၎င်း၏ နယ်မြေထိန်းချုပ်မှုကို ချဲ့ထွင်ရန် ကြိုးစားခဲ့ကြသည်။ သို့သော် မည်သည့်အစိုးရမှ အာဏာနှင့် သယံဇာတများအတွက် အပြင်းအထန်၊ သေစေလောက်သော တိုက်ပွဲများကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်း မရှိခဲ့ပေ။

ယခုအခါတွင် သမ္မတ Hassan Sheikh Mohamud ဦးဆောင်သော လက်ရှိအစိုးရသည် စနစ်ကို တိုးတက်စေရန် လိုအပ်သည်ဟု ၎င်းတို့ပြောသော အငြင်းပွားဖွယ်ရာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး အစီအစဉ်များကို တွန်းအားပေးခြင်းဖြင့် ၂၀၂၆ ခုနှစ် အမျိုးသားရွေးကောက်ပွဲအတွက် ပြင်ဆင်လျက်ရှိသည်။ သို့သော် အတိုက်အခံ နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် ပန့်တ်လန်းနှင့် ဂျူဘာလန်း ပြည်နယ်ငယ်များက ဤအစီအစဉ်များသည် မိုဟာမွဒ်၏ ပြန်လည်အရွေးခံရရေးကို အားဖြည့်ရန်နှင့် ၎င်း၏ ရာထူးသက်တမ်းကို တိုးမြှင့်ရန် ရည်ရွယ်သည်ဟု စောဒကတက်နေကြသည်။ ထိုအငြင်းပွားမှုသည် အကြပ်အတည်းကို ဖြစ်ပေါ်စေပြီး အကြမ်းဖက်မှုအဖြစ်သို့ ကူးစက်ရန် ခြိမ်းခြောက်လျက်ရှိသည်။

တစ်ချိန်တည်းမှာပင် နာမည်ဆိုးဖြင့်ကျော်ကြားသော အစ္စလာမ္မစ်အဖွဲ့များသည် ထိုးစစ်ဆင်နေကြသည်။ ဆိုမာလီယာတောင်ပိုင်းနှင့် အလယ်ပိုင်းရှိ ဗဟိုအစိုးရနှင့် ဆယ်စုနှစ်နှစ်ခုကြာ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သော အစ္စလာမ္မစ်သူပုန်အဖွဲ့ Al-Shabaab သည် နယ်မြေများ ထပ်မံရရှိနေသည်။ ထိုနည်းတူပင် ဖြစ်သည်။ (သို့သော် နောက်ပိုင်းအဖွဲ့သည် လတ်တလောလများအတွင်း ပန့်တ်လန်းတပ်ဖွဲ့များက UAE နှင့် အမေရိကန်တို့၏ ပံ့ပိုးမှုဖြင့် စစ်ဆင်ရေးတစ်ခု ဆင်နွှဲပြီးနောက် အကြီးအကျယ် ဆုံးရှုံးမှုများ ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။)

ဤနောက်ခံအခြေအနေများကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် သက်တမ်းအရင့်ဆုံး နိုင်ငံတည်ဆောက်ရေးစီမံကိန်းများထဲမှ တစ်ခုကို ပံ့ပိုးပေးနေသည့် နိုင်ငံခြားအလှူရှင်များသည် သည်းမခံနိုင်တော့ဘဲ ဖြစ်လာသည်။

မဲပေးမှု အကြပ်အတည်း

မေလတွင် ကျင်းပရန်ရှိသော ရွေးကောက်ပွဲများနှင့် ပတ်သက်သည့် အငြင်းပွားမှုသည် ဆိုမာလီယာအပေါ် လွှမ်းမိုးနေသည်။ မိုဟာမွဒ်သည် လက်ရှိစနစ်ကို ဖျက်သိမ်းလိုသည်။ ထိုစနစ်တွင် လူဦးရေ ၁၅ သန်းရှိသော နိုင်ငံတွင် မဲဆန္ဒရှင် ၂၈,၀၀၀ သာ နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးသမားများကို ရွေးချယ်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် သွယ်ဝိုက်မဲပေးခြင်းကို ဖယ်ရှားပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ မဲပေးခွင့် (universal suffrage) ကို ကျင့်သုံးရန် ရည်ရွယ်သည်။

ဗဟိုအစိုးရက လုပ်ဆောင်နေသည်ဟု ငြင်းခုံပြောဆိုသော ဒီမိုကရေစီတွင် ပါဝင်မှုကို အားကောင်းစေခြင်းသည် ချီးကျူးထိုက်သော ရည်မှန်းချက်ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ကို ဖွဲ့စည်းပြီးဖြစ်ပြီး မဲဆန္ဒရှင်များကို စတင်စာရင်းသွင်းနေပြီဖြစ်သည်။ သို့သော် အချိန်ကုန်လွန်နေပြီဖြစ်ပြီး လေ့လာသူအများအပြားက အချိန်မီရွေးကောက်ပွဲကျင်းပနိုင်ရန် တစ်ခုတည်းသောနည်းလမ်းမှာ သွယ်ဝိုက်ရွေးကောက်ပွဲစနစ်ကို ဆက်လက်ထားရှိရန်ဖြစ်ကြောင်း ငြင်းခုံပြောဆိုကြသည်။ အမှန်စင်စစ် ယခင်သမ္မတ Mohamed Abdullahi Farmaajo သည် ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် နောက်ဆုံးရွေးကောက်ပွဲကို အချိန်မီမကျင်းပနိုင်ခဲ့သောအခါ ၁၅ လ ထပ်တိုးယူခဲ့သည်။

အဆိုပါအငြင်းပွားမှုသည် ယခုအချိန်အထိ အများအားဖြင့် ငြိမ်းချမ်းစွာ တည်ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ သို့သော် မြို့တော်မိုဂါဒစ်ရှူးတွင် နှစ်ဖက်စလုံး ပိုမို၍ စိတ်လှုပ်ရှားနေကြသည်—စက်တင်ဘာလနှောင်းပိုင်းတွင် အတိုက်အခံနိုင်ငံရေးသမားများ ဒေသခံရဲစခန်းသို့ သွားရောက်ခဲ့ပြီးနောက် ပြိုင်ဘက်လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားခဲ့ရာ နှစ်ဦးသေဆုံးခဲ့သည်။

နိုင်ငံရေး အတားအဆီးများ

ရွေးကောက်ပွဲအငြင်းအပွားမှုသည် ဆိုမာလီယာ၏ လက်ရှိနိုင်ငံရေး အကြပ်အတည်းများကို မီးမောင်းထိုးပြနေသည်။ ဗဟိုအစိုးရသည် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် တည်ငြိမ်မှုမရှိသော အသွင်ကူးပြောင်းရေးအစိုးရများစွာကို အစားထိုးရန်အတွက် အမေရိကန်၏ ကျောထောက်နောက်ခံပြုမှုဖြင့် ဖွဲ့စည်းခဲ့ချိန်မှစ၍ ထိထိရောက်ရောက် လုပ်ငန်းဆောင်တာများ လုပ်ဆောင်ရန် ရုန်းကန်နေရသည်။ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကျော်ကြာပြီးနောက်တွင်ပင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေသည် ယာယီအဖြစ်သာ ရှိနေသေးပြီး မိုဂါဒစ်ရှူးရှိ ဗဟိုအစိုးရသည် ဆိုမာလီယာ၏ အဖွဲ့ဝင်ပြည်နယ်ခုနစ်ခု—၎င်းတို့အနက် အချို့မှာ အတော်လေး ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ဖြင့် လည်ပတ်နေကြသည်—နှင့် မည်သို့အာဏာခွဲဝေရမည်ဆိုသည့် ကိစ္စတွင် သဘောတူညီမှုမရှိသေးပေ။

မြောက်ပိုင်းရှိ ပန့်တ်လန်းနှင့် တောင်ပိုင်းရှိ ဂျူဘာလန်းအပါအဝင် ပိုမိုအားကောင်းသော ပြည်နယ်အချို့သည် ဆိုမာလီယာ၏ ဖက်ဒရယ်စနစ်မှ ထိရောက်စွာ နုတ်ထွက်သွားခဲ့ကြသည်။ မိုဂါဒစ်ရှူးနှင့် ဂျူဘာလန်းတို့အကြား တင်းမာမှုများသည် ဒီဇင်ဘာလတွင် ကင်ညာနယ်စပ်အနီး၌ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး၊ ဂျူဘာလန်းပြည်နယ်ခေါင်းဆောင်နှင့် မိုဟာမွဒ်၏ လက်ရှိပြိုင်ဘက် Sheikh Ahmed Madobe ၏ ပြန်လည်ရွေးကောက်ပွဲနှင့် ပတ်သက်၍ အငြင်းပွားမှု ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီးနောက် ပိုမိုပြင်းထန်လာခဲ့သည်။ နှစ်ဖက်စလုံးသည် ယခုအခါ ဂျူဘာလန်း၏ မြောက်ပိုင်း Gedo ဒေသကို ထိန်းချုပ်ရန် ကြိုးပမ်းနေကြသည်။

ဤနာတာရှည် ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများသည် Al-Shabaab ကို တိုက်ခိုက်ခြင်း၊ ကြာရှည်စွာ ဖြစ်ပွားနေသော ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုနှင့် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် နေထိုင်ခြင်း၊ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို အားပေးခြင်း သို့မဟုတ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို အပြီးသတ်ခြင်း စသည့် ဆိုမာလီယာ၏ ဖြေရှင်းရန် အခက်အခဲဆုံးပြဿနာအချို့ကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်စွမ်းကို ဟန့်တားခဲ့သည်။

တစ်ချိန်တည်းတွင် ဆိုမာလီယာသည် အခြေခံအားဖြင့် ကွဲပြားခြားနားသော အကူအညီအခြေအနေများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ ဗဟိုအစိုးရသည် ၎င်း၏ဘတ်ဂျက်၏ သုံးပုံနှစ်ပုံအတွက် နိုင်ငံခြားအကူအညီကို မှီခိုနေရပြီး အာဖရိကသမဂ္ဂ၏ ငြိမ်းချမ်းရေးထိန်းသိမ်းမှုမစ်ရှင်က ၎င်း၏လုံခြုံရေးကို အထောက်အကူပြုသည်။ Trump အစိုးရသည် ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၇၅၀ သန်းရှိခဲ့သော အကူအညီများကို ယခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၅၀ သန်းအထိ လျှော့ချခဲ့သည်။

ဆိုမာလီယာသည် မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း ၎င်း၏ ပြင်ပပံ့ပိုးမှုများကို ကွဲပြားအောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး အချို့သော ပင်လယ်ကွေ့နိုင်ငံများမှ အကူအညီများရယူခဲ့သော်လည်း အနောက်နိုင်ငံများ၏ အကူအညီများ သိသိသာသာ လျော့ကျသွားမှုကို ဖြည့်ဆည်းရန် ရုန်းကန်နေရသည်။

ဖြေရှင်းနည်းများ ရှာဖွေခြင်း

အရာရာတိုင်း အမှောင်ကျမနေပါ။ ဗဟိုအစိုးရသည် Al-Shabaab ကို မြို့ပြဒေသများမှ အများအားဖြင့် မောင်းထုတ်နိုင်ခဲ့ပြီး စီးပွားရေး ပြန်လည်ဦးမော့လာစေခဲ့သည်၊ အထူးသဖြင့် မိုဂါဒစ်ရှူးတွင် မြို့တော်အနှံ့ အထပ်မြင့်အဆောက်အအုံအသစ်များ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ထိုအခြေအနေကြောင့် အမျိုးသားနှင့် ဒေသဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနများအပါအဝင် ဖက်ဒရယ်ပြည်နယ်၏ အခြေခံအဆောက်အအုံများကို တည်ထောင်နိုင်ခဲ့သည်။ မိုဂါဒစ်ရှူးတွင် အကြမ်းဖက်မှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသေးသည်—ဥပမာအားဖြင့် Al-Shabaab က ယခုလအစောပိုင်းတွင် တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး မိုဟာမွဒ်၏ အသက်ကို သတ်ရန် ကြိုးပမ်းမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သော်လည်း—ကြီးမားသော ဖြစ်စဉ်များ ဖြစ်ပွားသည့် အကြိမ်အရေအတွက်မှာ သိသိသာသာ လျော့နည်းသွားခဲ့သည်။

မည်သူမျှ ဤအောင်မြင်မှုများ ပြောင်းပြန်လှန်သွားသည်ကို မလိုချင်ကြပေ။ ဆိုမာလီယာ၏ နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်အမျိုးမျိုးသည် ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံတည်ဆောက်ရေးစီမံကိန်းသည် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုအတွက် ထိုက်တန်ဆဲဖြစ်ကြောင်း နိုင်ငံတကာအသိုက်အဝန်းကို အရေးတကြီး ပြသရန် လိုအပ်သည်။ ရေတိုတွင် ၎င်းမှာ ရွေးကောက်ပွဲစနစ်နှင့် ပတ်သက်၍ အပေးအယူလုပ်ရန်နှင့် လာမည့်နှစ်တွင် အချိန်မီ ရွေးကောက်ပွဲများ ကျင်းပရန်ကို ဆိုလိုသည်။

ရေရှည်တွင် နိုင်ငံရေးသမားများသည် ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို ပိုမိုကောင်းမွန်စွာ လည်ပတ်အောင် လုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်သည်။ ယင်းအတွက် မည်သည့်အာဏာများကို အမျိုးသားအဆင့်တွင် ထားရှိသင့်သည်၊ မည်သည့်အာဏာများကို ပြည်နယ်များအတွက် သီးသန့်ထားရှိသည်၊ နှင့် အစိုးရအဆင့်နှစ်ခု မည်သို့ အပြန်အလှန်ဆက်ဆံသင့်သည်ကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ဖော်ပြရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။ မိုဂါဒစ်ရှူးနှင့် အဖွဲ့ဝင်ပြည်နယ်များအကြား ပုံမှန်အစည်းအဝေးများ ပြန်လည်ကျင်းပခြင်းသည် အသုံးဝင်သော ပထမခြေလှမ်းဖြစ်သော်လည်း ယင်းနောက်တွင် လက်တွေ့ကျမှုနှင့် နှစ်ဖက်စလုံး၏ အပေးအယူလုပ်မှုများစွာ လိုအပ်နေဦးမည်ဖြစ်သည်။  

ဤတင်းမာမှုများ၏ ရင်းမြစ်များကို ဖြေရှင်းခြင်းသည် ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို ပိုမိုထိရောက်စွာ လည်ပတ်နိုင်စေရန်၊ နိုင်ငံရေးကွဲပြားမှုများကို ပြောင်းပြန်လှန်ရန်၊ နှင့် ဘုံစိန်ခေါ်မှုများစွာကို ပိုမိုစည်းလုံးစွာ တုံ့ပြန်နိုင်စေရန် ကူညီပေးလိမ့်မည်။ ဆိုမာလီယာ၏ နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်မှုသည် အစိုးရနှင့် အတိုက်အခံနှစ်ဖက်စလုံးက နိုင်ငံကို ရှေ့သို့ ရွေ့လျားရန် လိုအပ်သည်။ 

ထိုသို့မလုပ်ဆောင်နိုင်ပါက ပိုမိုကွဲပြားမှုများ၊ အလှူရှင်များ၏ စိတ်ပျက်အားငယ်မှုများ၊ နှင့် Al-Shabaab အတွက် အခွင့်အလမ်းများ ပိုမိုများပြားလာမည်ဖြစ်သည်။ နောက်ဆုံးတွင် အဖိုးအခကို ပေးဆောင်ရမည့်သူများမှာ သာမန်ဆိုမာလီယာပြည်သူများပင် ဖြစ်သည်။