ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး ရာသီဥတု အလွန်အကျွံပြောင်းလဲမှုအမှတ်ကို ကျော်လွန်သွားပြီလို့ သိပ္ပံပညာရှင်များက ဆို

(SeaPRwire) –   ကမ္ဘာမြေကြီးသည် ပြောင်းပြန်လှန်၍မရသော ဂြိုဟ်ပြောင်းလဲမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေမည့် အချိန်များဖြစ်သော ၎င်း၏အလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင်များသို့ မည်သည့်အချိန်တွင် ရောက်ရှိမည်ကို သိပ္ပံပညာရှင်များက အချိန်အတော်ကြာ စောင့်ကြည့်လေ့လာခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ၎င်းတို့သည် ကျွန်ုပ်တို့ထင်ထားသည်ထက် ပိုမိုနီးကပ်နေနိုင်သည်။ ယနေ့ထုတ်ပြန်သည့် အစီရင်ခံစာတစ်စောင်တွင် ကမ္ဘာမြေသည် ၎င်း၏ပထမဆုံး ရာသီဥတုအလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင်ကို ကျော်ဖြတ်ပြီးဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။

University of Exeter မှ ထုတ်ပြန်သည့် ဒုတိယမြောက် “Global Tipping Points” အစီရင်ခံစာတွင် ရေနွေးနွေး သန္တာကျောက်တန်းများသည် ၎င်းတို့၏အလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင်ကို ကျော်ဖြတ်နေကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ မြင့်တက်လာသော သမုဒ္ဒရာအပူချိန်၊ အက်ဆစ်ဓာတ်ပါဝင်မှုမြင့်မားခြင်း၊ ငါးဖမ်းမှုလွန်ကဲခြင်းနှင့် ညစ်ညမ်းမှုတို့သည် သန္တာကျောက်တန်းများ အရောင်ဖျော့တော့ခြင်းနှင့် သေဆုံးခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အပူချိန်သည် 1°C အောက်သို့ ပြန်မရောက်ပါက သန္တာကျောက်တန်းများစွာ ဆုံးရှုံးရမည်ဖြစ်သည်။

University of Exeter ရှိ Global Systems Institute ၏ တည်ထောင်သူ ဒါရိုက်တာဖြစ်သူ အစီရင်ခံစာကို ဦးဆောင်ရေးသားသူ Tim Lenton က “ကျွန်တော်တို့ဟာ ရာသီဥတုအခြေအနေ အသစ်တစ်ခုမှာ ရောက်ရှိနေပါပြီ။ “ကျွန်တော်တို့ဟာ ရာသီဥတုစနစ်မှာ အလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင်တစ်ခုကို ကျော်ဖြတ်ခဲ့ပြီးပါပြီ။ အရင်စက်မှုအဆင့်ထက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအပူချိန် 1.5°C ကို ကျော်ဖြတ်ပြီး ဆက်လက်တက်လှမ်းသွားမယ်ဆိုတာ သေချာနေပါပြီ။ ဒါက ကျွန်တော်တို့ကို ရာသီဥတု အလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင်တွေကို ပိုမိုကျော်ဖြတ်နိုင်တဲ့ အန္တရာယ်ဇုန်ထဲကို ရောက်ရှိစေပါလိမ့်မယ်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ World Meteorological Organization မှ အစီရင်ခံစာအရ ကမ္ဘာဂြိုဟ်သည် နောက် ၅ နှစ်အတွင်း 1.5°C အမှတ်ကို ကျော်ဖြတ်လိမ့်မည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ ထိုအမှတ်ကိုရောက်သည်နှင့် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို ခံနိုင်ရည်မရှိသော နိုင်ငံများစွာ ကြုံတွေ့နေရသည့် အကျိုးသက်ရောက်မှုများဖြစ်သော အစားအစာထုတ်လုပ်မှုနှင့် ရေရရှိရေးအတွက် အခက်အခဲများအပြင် ပြင်းထန်သောရာသီဥတုနှင့် မကြာခဏကြုံတွေ့ရလိမ့်မည်။

စာရေးသူများက အလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင်ကို “စနစ်တစ်ခုအတွင်း ပြောင်းလဲမှုများသည် မိမိဘာသာ ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်နေပြီး သတ်မှတ်ထားသော အမှတ်တစ်ခုထက် ကျော်လွန်၍ ပြောင်းပြန်လှန်ရန် ခက်ခဲသည့်အခါ ဖြစ်ပေါ်ပြီး သိသာထင်ရှားပြီး ကြီးမားသော သက်ရောက်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်” ဟု အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုထားသည်။ သိပ္ပံပညာရှင်များသည် အဓိကကျသော အလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင် ၂၅ ခုအထိ တွေ့ရှိထားပြီး ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှုကို သိုလှောင်ထားသည့် စိမ်းလန်းစိုပြည်သော သစ်တောမှ ခြောက်သွေ့သော ဆာဗားနားအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲသွားသော Amazon မိုးသစ်တော နှင့် အဖြူရောင်နှင်းထက် အပူကိုပိုမိုစုပ်ယူနိုင်သော မှောင်မိုက်နေသော ရေပြင်သည် အပူချိန်ကိုပိုမိုမြင့်တက်စေပြီး အရည်ပျော်မှုကို အားပေးသည့် ဝင်ရိုးစွန်းပင်လယ်ရေခဲများ အပြီးအပိုင်ပျော်ဝင်ခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။

နိုင်ငံပေါင်း ၂၃ နိုင်ငံမှ သိပ္ပံပညာရှင် ၁၆၀ ဦးသည် ယင်းခေါင်းစဉ်နှင့် ပတ်သက်သည့် နောက်ဆုံးပေါ် အချက်အလက်များနှင့် စာပေများကို စုစည်းခဲ့ပြီး ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် အစီရင်ခံစာကို စတင်ထုတ်ဝေချိန်မှစ၍ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ ကျောက်တန်းများသည် ၎င်းတို့၏ အပူချိန် အလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင်ကို စတင်ကျော်ဖြတ်နေကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ Lenton က “သန္တာကျောက်တန်း ၈၀% သည် မကြုံစဖူး အပူလှိုင်းများ၊ အရောင်ဖျော့တော့သည့် ဖြစ်ရပ်များနှင့် နောက်ပြန်သေဆုံးခြင်းများကို ကြုံတွေ့နေရသည်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ကျောက်တန်းဂေဟစနစ်များ ပြိုလဲပျက်စီးသွားခြင်းသည် ရေနေသတ္တဝါများနှင့် လူသားတို့အတွက် ဆိုးရွားသော ရလဒ်များဖြစ်ပေါ်စေမည်ဖြစ်သည်။ ကျောက်တန်းများသည် ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းများကို ထောက်ပံ့ပေးပြီး ကမ်းရိုးတန်းများကို မုန်တိုင်းများနှင့် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်မြင့်တက်ခြင်းမှ ကာကွယ်ပေးသည်။ အလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင်များအားလုံးထဲတွင် သန္တာကျောက်တန်းများသည် မြင့်တက်လာသော အပူချိန်အတွက် အစောဆုံးဖြစ်နိုင်ချေများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး ယင်းသည် ပထမဆုံးချိုးဖောက်ခံရခြင်းအတွက် အံ့ဩစရာမရှိပေ။

သိပ္ပံပညာရှင်များ စောင့်ကြည့်နေသည့် ပတ်ဝန်းကျင်ကျန်းမာရေးအတွက် အခြားတိုင်းတာမှုများလည်း ရှိပါသေးသည်။ စက်တင်ဘာလ လေ့လာမှုတစ်ခုအရ သမုဒ္ဒရာသည် အက်ဆစ်ဓာတ်ပိုမိုပါဝင်လာခြင်းနှင့် သဘာဝရှုခင်းများ ပြောင်းလဲခြင်းအပါအဝင် “ ဂြိုဟ်ဆိုင်ရာနယ်နိမိတ်” ကိုးခုအနက် ခုနစ်ခုကို ကျွန်ုပ်တို့ ကျော်ဖြတ်ပြီးဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၎င်းတို့သည် ကမ္ဘာ၏စနစ်များကို သက်ရှိများအတွက် နေထိုင်ရန်ကောင်းမွန်စေပြီး အလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင်ကို ဖောက်ဖျက်ခြင်းမှ ကာကွယ်ပေးသည့် အမှတ်များဖြစ်သည်။

ယနေ့ထုတ်ပြန်သည့် အစီရင်ခံစာတွင် Amazon မိုးသစ်တော၏ ကျယ်ပြန့်သော ပျက်စီးမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေရန်အတွက် လိုအပ်သည့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အပူချိန်အမှတ်သည် ယခင်ထင်ထားသည်ထက် နိမ့်ကျပြီး ခန့်မှန်းအကွာအဝေး၏ အနိမ့်ဆုံးအမှတ်သည် ယခု 1.5°C ဖြစ်ကြောင်းလည်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ စာရေးသူများသည် ယင်းကံကြမ္မာကို ရှောင်ရှားရန်အတွက် အရေးပေါ်ဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်ကြောင်း အလေးအနက်ပြောကြားခဲ့ပြီး သစ်တောကို မှီခိုနေသော သန်းတစ်ရာကျော်သော လူများအတွက် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးနှင့် ပြန်လည်ထူထောင်ရေးတို့တွင် ရည်မှန်းထားသော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများအပါအဝင် လုပ်ဆောင်ရန်လိုအပ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ၎င်းတို့သည် Atlantic Meridional Overturning Circulation သည် စက်မှုခေတ်မတိုင်မီ အပူချိန်ထက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အပူချိန် 2°C အောက်တွင် ပြိုလဲပျက်စီးမည့်အန္တရာယ်ရှိကြောင်း သတိပေးခဲ့သည်။ ဤသို့ဖြစ်ပေါ်ပါက ၎င်းသည် အနောက်မြောက်ဥရောပတွင် ပိုမိုဆိုးရွားသော ဆောင်းရာသီများကို ဖြစ်ပေါ်စေမည်ဖြစ်ပြီး အနောက်အာဖရိကနှင့် အိန္ဒိယ မုတ်သုန်ရာသီများကို အနှောင့်အယှက်ပေးကာ ကမ္ဘာ့နေရာအများအပြားတွင် စိုက်ပျိုးရေးအထွက်နှုန်းကို လျှော့ချနိုင်ပေသည်။

ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင် လျှပ်စစ်ကားများနှင့် ဆိုလာပြားများကဲ့သို့သော စိမ်းလန်းသောနည်းလမ်းများကို ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုလာခြင်းနှင့် တတ်နိုင်သည့်အခြေအနေများကြောင့် အပြုသဘောဆောင်သော ပြောင်းလဲမှုများစွာကို ပြုလုပ်လျက်ရှိသည်။ Lenton က “ သုညထုတ်လွှတ်မှုနည်းပညာများနှင့် အပြုအမူများသို့ ပြောင်းလဲခြင်းသည် မိမိကိုယ်တိုင် တွန်းအားပေးလာသည်ကို သက်သေအထောက်အထားများ ပိုမိုရရှိနေပါသည်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

သို့သော် ရာသီဥတု အလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင်များကို ဆက်လက်ကျော်ဖြတ်ခြင်းမှ ရှောင်ရှားလိုပါက ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် တိုးတက်မှုများ ပိုမိုပြုလုပ်ရန်လိုအပ်ကြောင်း သူက ဆက်လက်ပြောကြားခဲ့သည်။ “မကောင်းတဲ့ အလှည့်အပြောင်းမှတ်တိုင်တွေနဲ့ ရာသီဥတုရဲ့ အန္တရာယ်တွေကို ကန့်သတ်နိုင်တဲ့အဆင့်အထိ အပူချိန်မြင့်တက်မှုကို ကန့်သတ်ဖို့ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့မှာ အဖြေတွေအရှိန်မြှင့်ဖို့ လိုအပ်တယ်ဆိုတာကို ကျွန်တော်တို့သိပါတယ်”။

“ `